gaslighting

1. söylediklerinizden, yaptıklarınızdan, aklınızdan, kendinizden şüphe etmenizi sağlayan manipülasyon çeşidi.

erleichda

veronika

2. Bilinçli veya bilinçsizce uygulanabilen bir manipülasyon tekniği. Temeli Algılarla oynamaya dayanır. Maruz kalındıktan sonra uzun süren bir iyileşme dönemi vardır. Bu sevgilinizin size yalan söylemesi kadar basit bir olay değil Yani “ya pipican bana yalan söyledi gaslight yapio banaa:(“ gibi bir durum değil. İş arkadaşı, aile, sevgili, arkadaş.. hepsinden olabilir ayrıca. Algılarınızla adeta  savaşarak kendinize sahip çıkmaya çalıştığınız, kendi ördüğünüz bir duvar vardır. ama manipülatörün sizin kendinizi ve algılarınızı korumak için ördüğünüz bu duvarı tek hamlede yıkması işten bile değildir. bahsettiğim gibi yapanın da farkında olmadan yapması olayı biraz daha komplike hale getirir. Kendinle savaş, algılarınla savaş.. başedilmesi güç bir durumdur.

3. bu manipülasyon tekniğinin ilk sanatsal temsili patrick hamilton'ın 1938 tarihli oyunu gas light'tadır. oyunda genç, güzel, zengin ve çok saf aşık kadın kendisinden yaşça büyük, geçmişini saklayan ve yalanlar söyleyen manipülatif kocası tarafından delirmenin eşiğine getirilir. kocanın kadını akıl sağlığından ve hafızasından şüphe ettirmek için oynadığı oyunlardan en büyüğü, kadın odasında tekken odadaki gaz lambalarını sürekli açıp kapatması ve dışarıdan garip, ürkütücü sesler gelmesidir. kadın buna dair kocasına ve hizmetçilere sorular sorduğunda ise kimsenin böyle bir durum yaşamadığı, belki de hanımefendinin dinlemesi gerektiği vs kendisine iletilir.

işte gaslighting terimi de oyunun bu manipülasyon şeklini ilk ortaya koymasından geliyor. karşı tarafın size bir şey söyleyip söylememiş gibi davrandığı, bir şeylerin ortaya konduğu ama siz buna dair sesinizi çıkardığınızda size meczup muamelesi yapıldığı, gazlama ve inkar üzerine kurulu manipülasyon.

1944 tarihli, ingrid bergman'lı george cukor filmi gaslight da oyunun uyarlamalarından biri. filmde ingrid bergman çok güçlü bir performans ortaya koyuyor. gotikli, detektifli, manipülatif kocalı bir film izlemek isterseniz öneririm.

4. zaman zaman ebeveynlerimden birinin bana yaptığını fark ettiğim (ya da fark ettiğim demeyelim de düşündüğüm) manipülasyon tekniğidir. pek çok farklı versiyonu olmakla birlikte benim tecrübe ettiğimi düşündüğüm versiyonlar inkar ve geçmişi yeniden yazmaydı. bazen yaşanan olaylar, özellikle de kavgalar, daha sonradan konuştuğumuzda bammbaşka şekilde yansıtılıyor. küçükken kendi hafızamın yanıldığını düşünürdüm ama spesifik bir olaydaki çok bariz yanlışlık sebebiyle eski olaylar da benim için aydınlanmış oldu. çünkü o kavgadan birkaç ay sonra bunun üzerine konuştuğumuzda, o kavga esnasında hiç yapmadığım, yapamayacağım bir şeyi yaptığımı söyledi.

ama o olay haricinde genelde bu kadar belirgin şeyler olmuyor. mesela bazen gülerek bir şey söylüyorum. bunun üstünden zaman geçtiğinde o olay için, gülerek söylemediğimi, sert bir tonda söylediğimi iddia ediyor. ya da bariz kötü bir laf ediyor ama sonra konuşup uzlaşmaya çalışırken o lafı değiştiriyor ya da söylediğini kabul etmiyor bile. tüm bunları kendine aşırı güvenerek yapıyor, itiraz edersem de bana şok içinde bakıyor. hatta sanıyorum ki kendisini de inandırıyor. inatlaşırsam inancı kuvvetleniyor. bunlar çok sık olmuyor ama bazen oluyor ve baş edilemez bir durum olduğunu kabullendim artık. hiçbir çözüm yolu yok. zaten manipülasyondan azade bir ebeveyn çocuk ilişkisi olmadığını düşünüyorum ama şiddeti değişebiliyor. bence bizde orta şiddette var. redditte parental gaslighting vb. aramalarla benzer çok deneyim okudum. böyle bir şüpheniz varsa size de yardımcı olabilir ama gaslighting yapan kişiyle tartışmaya girmekten kaçınmak ve kendi hafızanıza, içgüdüleriinize güvenmek dışında çözüm önerisi yok benim gördüğüm kadarıyla.

5. son zamanlarda halk diliyle kişiyi kendinden şüphe ettirerek kötü hissettirmek anlamında kullanılıyor. ama bu şüphe her zaman alakasız ve kabul etmediğin bir durumu yansıtmayabiliyor. kendini güvensiz hissettiğin bir konuda senin bu açığının görülüp üstüne oynanmasından bahsediyorum. 

bahse konu olan eski bir arkadaşımla rastgele konulardan konuşurken çatlaklarıma retinol kullandığımı ve işe yaradığını, çatlaklarımın silikleştiğini söylemiştim. aradan bir hafta bile geçmeden giyindiğimiz sırada çatlaklarıma bakıp ne kadar çok çatlağımın olduğundan bahsetmişti. bir sabah yüz kremimin gündüz için yüzüme ağır gelip yağlandırdığından bahsettiğimde bir gün sonranın akşamında yüzüme bakıp yüzümün yağlandığını söylemişti. saçlarımı boyattıktan sonra içime pek sinmediğini söylediğimde birkaç gün sonra alakasız bir yerde eski saçımın daha güzel olduğunu söylemesi falan filan... bedeninizle veya kişiliğinizle veya herhangi başka bir şey. kendinizle ilgili şüpheye düştüğünüzü fark edip zihinlerine kaydediyorlar ve çok alakasız bir anda fark edilmeyeceklerini sanarak bu kuşkunuza oynuyorlar. kendinize olan şüphenizden beslenip sizi de kendi karanlıklarına çekmeye çalışan bu zehirli insanlar da manipülatif kişiliklerin olduğu bu kümeye dahil. çok basit ve üstüne düşünülmeyecek bir şey gibi gelebilir ama arkadaşlığınız tamamen bittiğinde kendinizi nasıl bir durumun içine soktuğunuzu daha iyi anlıyorsunuz