musevilik

1. Birçok edebi metni ve dinleri anlayabilmek için bilinmesi elzem olandır. biraz uzun bir girdi olacak baştan belirteyim. internette kolayca ulaşılabilecek bilgilerden farklı olduğunu düşündüklerimi aktaracağım. (bazı kelimelerin tam karşılığından emin olamadığım için Almancasını kullandım. umarım sorun olmaz.)

 Hepimizin bildiği gibi yahudi olunmaz, yahudi doğulur. yahudi bir annenin rahminden çıkmayan yahudi olamaz. (bu kısım hristiyanlığı anlamak için önemlidir.)

Kutsal kitaplarından olan Eski Ahit üç  bölümden oluşur. bunlar; tora, neviim, ketuvim. ketuvim, dini içerikli toplama yazılardır. neviim, yahudi peygamberleri anlatan yazılardan oluşur. tora ise  5 bölümden oluşur. Genesis(yaratılış) ve exodus(kaçış/çıkış) en önemlileridir. burada sadece exodusa değineceğim. bu kısımda israiloğullarının mısır’dan çıkışı anlatılır. israiloğullarının mısır’da ne işi var? İsrailoğulları, 12 kavimden oluşan ve çölde yaşayan göçebeler aslında. ve aynı durumda olan diğer tüm göçebeler gibi onlarda kurtuluşu Mısır’da bulmaya gittiler.  aslında çoğumuz biliyoruz bu hikayeyi(exodusu). mısır’dan kaçan israiloğulları  7 gün sonunda Kızıldeniz’e kadar gelir ve Musa Kızıldeniz’i ikiye ayırır. bu hikayeyi dikkatli incelediğimizde musevilik için 2 olay göze çarpar. ilki, İsrailoğulları’nın Mısır’dan çıkmasına izin vermeyen firavuna tanrı tarafından gönderilen 10 beladır. diğeri ise Pasah bayramıdır. kimileri bu bayramı ‘mayasız bayram’ diye bilir. mısır’dan kaçarken henüz maya koymadıkları ekmeklerini alıp kaçan ve yıllarca çölde dolaşan bu insanları ve o zamanı anmak için yapılan bir bayramdır bu. 7 gün boyunca, 18 dakika kadar pişirilen mayasız ekmek ‘matza’ tüketilir. mayalı yiyecekler yenmez.

Bu insanlar ve hatta Mose çölde dolaştıkları süreçte birçok kez Tanrıya isyan eder ve ona güvenmez. bu sebeple bu jenerasyon ölene kadar tanrı onları kutsal topraklara sokmaz. mose’de kutsal topraklara giremez. bu süreçte önemli olan bir diğer olay ise tanrının Musa’ya 10 emir göndermesidir. musa 10 emri almak için Sina Dağı’na çıktığında 40 gün gelmez. bunun üzerine halk, kendilerini korumak için elindeki  altını eritip altından bir buzağı(put) yaparlar. altın buzağının kötlükleri üzerine çektiği ve insanı kötülükten koruduğu inancı vardır. bu sebeple bazı yerlerde İsa’da bazı kaynaklarda altın buzağı olarak adlandırılır.

Kutsal emanetlerde işte bu dönemde verilir. 2 taş levha üzerine yazılmış 10 emir, 7 kollu şamdan diğerleri ile birlikte ahit sandığına koyulur.  Hepimizin bildiği bir kelime var: ‘Hallelujah’. 10 emirden biri tanrının adının gereksiz anılmaması gerektiğidir.bu sebeple tanrıdan bahsederken, ‘Jahwe’ olarak yazar ve ‘adona(efendimiz)’ olarak okurlar. işte hallelujah kelimesinin son 3 harfi jahwe’den gelir ve jahwe(efendimiz) kutlu olsun demektir.

Çoğu kaynak ahit kelimesini anlaşma olarak çevirir. ancak ben vasiyet demeyi tercih ediyorum. bence, ahit sandığı bu çeviriyle daha anlamlı oluyor.

Bu kutsal emanetlerin bilinmesi de tarihi ve edebiyatı anlamak için önemlidir. roma tarihindeki siyasi olayları anlayabilmek için şarttır.

Dikkat kişisel görüş içerir!

Değinmek istediğim başka bir konu daha var. yukarıda hristiyanlığın en önemli ismi olan isa’nın yahudilikte önemli olan bir kavram ile (altın buzağı) anıldığını yazdım. çoğumuzun bildiği gibi isa safkan bir yahudidir. ve aslında din adamları tarafından bozulan yahudiliğin reformatörüdür. yani amacı yahudiliğin bozulan taraflarını iyileştirmektir. yahudiliğin esas kural ve öğretilerini değiştirmek gibi bir amacı  da yoktur aslında. ilk başta hristiyanlığı anlamak için önemli olduğunu belirttiğim yahudi olunmaz, yahudi doğulur kısmı işte burada önem kazanır. çünkü isa’da da buna aykırı bir davranış görülmez. amacı bozulanı düzeltmek en nihayetinde.

 Fakat zamanla ayrılıp başka bir din haline gelmiştir ve Aziz Paulus’un yahudiliğin kurallarını esnetmesi ve misyonerlik amaçlaması bu konuda etkili olmuştur. 

Edit : yahudiliğe geçiş diye bir şey evet var ancak kaynağı bizzat  tora olan halaha yahudiliğe geçişi kabul etmez. benim kaynağım budur. amacım edebi metinlerde geçen ve tarihe yön veren olayları anlamayı kolaylaştırmak için gerekli bazı bilgileri vermekti. umarım işinize yarar.

2. Her yahudi musevi olmayabilir ama her musevi bir yahudidir. Yahudilik ırktır din değişsse bile ırk değişmez yani müslüman bir yahudi olabilir. Fakat yahudi bir annenin evladı olmayan asla musevilerce kabul edilir bir musevi olamaz.

3. bugün türkiye'de pratik eden nüfusun çok az olmasının en önemli nedeni, 1942'de gayrimüslim nüfusa uygulanmış olan varlık vergisidir.

4. sünnet yapılan erkeklerin pipilerinden damlayan kanı rabbilerin hüpürdettiği din.

bar mitzvah iyi tamam ama tuhaf ritüelleri de var. belki reform yahudileri hüpürdetme olaylarına girmiyordur.

ama bana kalırsa sünnet adeti hepten tuhaf. kadında bu kadar karşı çıkılırken, 18 yaşındakilerin altına dövme bile yapılmıyorken bireylerin rızası alınmadan yapılan çağ dışı bir adet. 18 yaşına gelince istiyorsa yapmalı. ayrıca sünnet travması diye bir şey var, yetişkinlikte bile etkiliyor insanları.

birçok ritüelini antik mısır'dan almış din. sanıldığının aksine orjinal çevirilere göre kitabında tek bir tanrı iddiası da yoktur. tek iyi tanrı ve israil'in kurucu tanrısı olma iddiası vardır. (link: http://www.wikizero.biz/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvSGVub3RoZWlzbQ henotheism) monoteist anlayışı varolduğu topraklarda başka bir din kalmadığında gelişmiştir.