7.
Rus isim sistemi üzerine ekşi sözlükte bulduğum ve üzerine internetten bulduğum bilgiyi ekledim. Benim gibi Rus edebiyatı aşığı iseniz, bire bir olacak bu bilgiler.
örneğimiz: avdotya romanovna raskolnikova.Rusların ilk ismi (имя ) ona verilen isme tekabül eder. Rus isimlerinde öyle çok fazla çeşitlilik yoktur. Genellikle dinsel ya da tarihsel kökü olan, geleneksel isimlerdir. Bizde olduğu gibi yeni, orijinal isimler türetme merakları yoktur.
1. rusçada istisnasız her kişinin 3 ismi vardır: isim + babanın ismi + soyad.
örneğimizde avdotya kızın ismi, roman babasının ismi, raskolnikova ise soyadı oluyor. Rusçada bu, roman'ın kızı Avdotya demek oluyor.
2. bu isimlendirme biçimi ise erkek ve kıza göre değişiklik gösterir:
erkek ise, babanın ismi -oviç ile biter.
kızlarda ise -ovna olarak biter:
avdotya + roman(ovna)
radyan roman(oviç)
3. yine soyadlarda da erkek ve kıza göre ufak bir fark vardır, kız soyadları sonuna -a alır. erkek soyadları almaz.
avdotya romanovna raskolnikova
rodion romanoviç raskolnikov
bu ikisi kardeşler bildiğiniz gibi.
-------------------------------------------
4. peki rus film ve edebi eserlerinde neden sürekli iki isim görürüz?
avdotya romanovna şunu yaptı, radyan romanoviç bunu yaptı vs gibisinden.
çünkü ruslarda bizdeki gibi - bey, -hanım kullanılmaz.
bunlara denk düşen gaspadin ve gaspaja var ama kullanılan yere göre şöyle oluyor: konuştuğunuz kişi rus ise ve sizden yaşça büyükse veya yeni tanıştırılmışsınız aranızda bir konuşma geçiyor ise veya aranızda belirli bir saygı mesafesi var ise, bu kişiye "avdotya hanım" yerine geçen "avdotya romanovna" şeklinde seslenirsiniz. türkçede sanki saygı göstermeniz gerek ama siz bu kişiye ismiyle sesleniyormuşsunuz gibi bir hava oluyor ama öyle değil. dediğim şekilde kullanılır ve abartmadan ama mümkün olduğunca konuşurken bu isim dile getirilir.
- avdotya romanovna, geçen gün bir makale okudum, bu konuda size bilgi vermek isterim.
gibi.
------------------------------------------------
5. şimdi gelelim zurnanın zırt dediği yere.
siz bu insana avdotya romanovna şeklinde hitap ediyorsunuz, fakat rusçada kişinin yakınları, kendisine asla formal ismiyle hitap etmez. o ismin mutlaka kısaltılmış ya da sevimlileştirilmiş bir versiyonu vardır.
İlk isimlerin çokça söyleniş biçimi vardır. Resmi söyleniş biçimi resmi evraklarda, resmi ortamlarda ya da çok samimi olunmayan insanların hitabında kullanılır.
Bir de resmi olmayan, yakın çevrenin, arkadaşların, ailenin hitabında kullanılan biçimler vardır.
İlk ismin aldığı şekillere bir örnek verelim:
Örneğin bir erkek ismi olan Mihayil ( Михаил ), samimi ortamlarda Mişa (Миша), Mişenka (Мишенька ), Mişka (Мишка). Miha (Миха), Mişutka (Мишутка), Mişutonka (Мишутонька), Mişutoçka (Мишуточка)’ya dönüşebilir.
Bir kadın ismi olan Yelena (Елена) da samimi ortamlarda Lena (Лена), Lenoçka (Леночка), Lenka (Ленка), Lenok ( Ленок), Lenusya (Ленуся) olarak söylenebilir.
Rus isimlerinin çok fazla çeşidi olmasa da samimi söylenişlerinin çok yaratıcıdır ve çeşitlilikleri vardır.
Bizde de bazı isimler, arkadaş, eş, dost ortamlarında kısa ve samimi bir şekil alır. Mesela İbrahim, ibo; Mehmet, memo; Fatma, fato; Aptullah, apo oluverir.
İngilizcede Michael’ın Mike, Nicholas’ın Nick olması gibi.
Hani Nickname diyoruz ya…
elena: lenoçka
maria: maşa
anna: aniçka
daria: daşa
natalya: nataşa
ivan: vanya
dimitry: dima
gibi. ve fakat bazı isimlerin bu hali, ismin kendisine benzemeyebilir:
alexander: saşa
avdotya: dunya
gibi.
bu hadisenin kötü tarafı ise, bu şekildeki isimlerin tek versiyonu yoktur, ismi mariya olan birine arkadaşı: maşa, annesi marunya, kardeşi maruşka diye seslenebilir.
Bazı isimler hem erkekler, hem de kadınlar için kullanılır, ancak söyleniş biçimleri farklıdır. Örneğin erkek isimleri Aleksabdır (Александр) ve Yevgeniy (Евгений), kadınlar için kullanıldığında Aleksandra (Александра) ve Yevgeniya (Евгения) olur.
Bazı isimlerin ise kısaltılmış ve samimi söyleniş halleri yoktur, en samimi ortamlarda söyleniş halleri vardır. Örneğin, Егор, Игорь, Олег, Оксана, Алла, Инна, Яна.
---------------------------------------------------------
dolayısıyla, avdotya romanovna raskolnikova'nın maceralarını okurken:
avdotya romanovna raskolnikova
avdotya romanovna
dunya
dunechka
aynı kişidir.
bir rus kitabında ortalama 50 karakter olduğunu düşünürsek, işte bu edebiyatı takip etmek isteyip delirenlere yol gösterecek olan kılavuz budur.
(link: http://moskovanotlari.blogspot.com/2015/02/rus-isimleri.html Bir site)