notre dame de paris

1. Ben karşılaştırmalı incelemek istiyorum bu yapıtı, müzikal ve roman olarak.

Öncelikle romanı tartışmasız bir şekilde, muhteşem. Ölümsüz bir eser. O dönemin toplumunu pek çok yönden ele alan bir eser. Müzikali de gerçekten muhteşem. Ben ilk olarak müzikalini izlemiştim, müzikalde oturmayan pek çok sahne vardı. Kitabı okuduktan sonra oralarda ne olduğunu anladım. Daha doğrusu ne yapılmaya çalışıldığını. Oraya geleceğiz.

Öncelikle son derece normal olarak kitapta karakterler çok daha ayrıntılı, çok daha net. Daha derin ve üç boyutlu.

Bu anlamda frollo karakterinin müzikaldeki hali beni aşırı derecede hayal kırıklığına uğrattı. Kitapta frollo, çok zeki ve ileri görüşlü bir adam. Çok küçükken ailesini kaybediyor, kardeşi jehan'a hem abilik hem annelik yapıyor. Son derece disiplinli. 18 yaşında Notre Dame'da rahip oluyor, o yaşta kendisinden beklenen her şeyi bildiği için o dönem yasaklı görülen simya bilimiyle uğraşıyor, yıldız bilimini reddediyor... Jehan ise tam tersi, içerek sabahlayan, karı peşinde dolanan hayta bir adam. Ara ara gidip Frollo'dan para istiyor falan.

Frollo diyorduk... Bu disiplinli adama herkes büyücü diyor. Yapabildiklerinden dolayı. Halk tarafından kabullenilmeyen bir adam. Bir gün meydanda bırakılmış bir bebek buluyor. İnsanlar bebeğin ne kadar şeytani, çirkin, lanetlenmiş olduğundan bahsediyorlar. Onca yıl dışlanmış frollo dayanamayıp bu yavruyu cübbesinin altına alıyor, köylüler de arkasından büyücü olduğunun tasdiklendiğini söylüyorlar.

Bu bebek quasimodo... Ona daha sonra geleceğiz.

Frollo'nun kilisenin üst katlarında bir odası var. Bu odaya saatlerce kapanıyor, çalışıyor, kafa patlatıyor... Bir gün bu odanın penceresinden esmeralda'yı görüyor. Kız ilgisini çekiyor. Esmeralda'yı odasından izliyor, halka karışığ izliyor... Bir noktada saplantılı diyebiliriz hatta. Adamda genel olarak benimle olmayacaksa ölsün bakış açısı var.

Gidiyor, esmeralda'nın kocası filozof efendiyle konuşuyor. Kutsal bekaretinin bozulmadığına emin oluyor. (gizlinot: Sinir oluyorum fjfjjf) sonra kendini sürekli onu düşünür buluyor. Onu düşünmesi günah, yasak. O bir rahip. Phobeus'ü deli gibi kıskanıyor. Çünkü esmeralda phobeus'e aşık.

Bir gece jehan para istemeye geliyor. İçmek için tabii ama abisine asla öyle demiyor. Abisi de onu takip ediyor. Jehan Phobeus'le buluşuyor, Phobeus çingene kızıyla buluşacağından bahsediyor. Frollo deliye dönüyor. Phobeus'ü takip ediyor ve Esmeralda'nın da ona direnmemesi üzerine Phobeus'ü bıçaklıyor.

Burada durduyorum. Esmeralda'nın bekareti bozulursa asla annesini bulamayacak, öyle bir muskası var. Neden bilmiyorum.

Ayrıca bu kısım müzikalde hiç anlatılmamış. Müzikalde jehan karakteri zaten yok. Phobeus "kötü kader" üzerine esmeralda ile sevişecekken bayılıveriyor.

Esmeralda'nın muskasından da annesinden de hiç bahsedilmiyor zaten müzikalde.

Vehasılı kelam, esmeralda yakalanıyor ve büyücülükle suçlanıyor. Esmeralda o dönemin mahkemesine çıkıyor. Önce suçu olmadığını söylüyor, ama işkenceler üzerine dayanamayıp kendisinin yaptığını söylüyor.

Frollo bu mahkemede esmeralda'ya işkence edilirken kendini bıçaklıyor, esmeralda'nın ölüm cezasının para cezasına çevrilebileceğine dair bir madde okuyor. Kabul edilmiyor. Esmeralda asılmak üzere hapse atılıyor.

Frollo da onu hapisten kaçırmaya çalışıyor. Ona aşk yeminleri ediyor, neyi neden yaptığını anlatmaya çalışıyor. Ancak esmeralda sevgilisinin katilini görünce gerisingeri hücreye kaçıyor. Zaten Phobeus'ün ölümünden sonra o da ölmek istiyor.

Burda ufak bir not geçmek istiyorum: phobeus ölmüyor. Sadece rahip öfke anında 'öldü işte!' Diye bağırıyor kıza. Onun da adamın ölüp ölmediğinden haberi yok.

Asılacağı gün quasimodo esmeralda'yı 'barınağa' götürüyor ve ona bakıyor.

Bu 'barınak' nedir açalım.

Barınak o dönem idam mahkumları sığınırsa, içinde yaşadıkları sürece asılmadıkları bir yer. Herkes kabul ediliyor.

Bu barınak olayını müzikalde çok yanlış anladım. Paris'in sokaklarında bir grup evsiz barınak diye bağırıyor ve kapılara vuruyordu müzikalde. Yani ben de normal bir insan gibi barınacak yer aradıklarını düşündüm ama aslında son sahneyi canlandırıyorlarmış. Ufak bir açıklama oldukça hoş olurdu açıkçası orada.

Frollo'ya dönüyoruz.

Frollo esmeralda barınağa gidince giderek çileden çıkıyor. Bunun için esmeralda'nın ölümünün içindeki ateşi söndüreceğini düşündüğünü ama esmeralda ölmediği için içindeki ateşin giderek harlandığını söylüyor. İki ay odasına kapanıyor. Bu sürede 'yakışıklı bir asker olamadığı için' phobeus'ü kıskanıyor, esmeralda'nın yanında olduğu için quasimodo'yu kıskanıyor, kıskanıyor da kıskanıyor.

Sonra bir gece gidip esmeralda'ya tecavüz etmeye çalışıyor. Esmeralda quasimodo'yu çağırıyor, quasimodo karanlıkta rahibin yüzünü göremiyor. Ay ışığında rahibin suratını görünce yere eğiliyor, rahip de onu bir tekmeyle merdivenlerden aşağı atıyor.

Quasimodo ve Rahibin arasındaki baba-oğul ilişkisi çok derin. Bu sebeple quasimodo asla rahibi incitmez ve ona karşı gelmez. Ne olursa olsun.

Rahip kıza tekrar yalvarıyor, aşk yeminleri ediyor. Sonra çekip gidiyor.

Frollo esmeralda'nın kocasıyla konuşuyor. Barınakta onunla yer değişmesini söylüyor. Esmeralda'nın evliliği zaten filozofun hayatını kurtarmak için olduğundan(gizlinot: Bunu da anlatmam için rahat iki sayfa yazmam lazım) bunun borç ödemek için olduğunu söylüyor. Aslında planını yapmış yine, esmeralda'yı kaçıracak.

Aynı gece isyan kopuyor, esmeralda'yı kuleden kurtarmak için ayak takımı ayaklanıyor. Quasimodo ise kızı asmak için olduğunu düşünüp buna karşı koyuyor falan. Neyse, Frollo'ya dönelim.

Frollo da ne yapıp edip filozofla beraber esmeralda'yı kaçırıyor. Kayığa biniyorlar. Bu arada isyan haberi geliyor krala. Kral da isyanın çingene kızını asmak için olduğunu düşünüp askerlere çingenenin asılmasını buyuruyor.(gizlinot: Aslında oturup konuşsalar halledecekler nfnfjfmd)

Frollo askerler gelmek üzereyken esmeralda'ya tekrar yalvarıyor. Esmeralda yüz vermiyor. "Beni kölen olarak almazsan efendin olarak alırsın!" Deyip kızı kaçırmaya çalışıyor. Kız darağacına sarılıyor. Darağacının frollo'dan daha az korkunç olduğunu söylüyor. Yaşlı ve çirkin olduğunu söyleyip onu tekrar reddediyor.

Frollo onu kabul ederse ikisinin de hayatını kurtarmış olacağını söylüyor. Esmeralda reddediyor. Bu kez frollo gidip askerlere esmeralda'nın yerini açık ediyor. Esmeralda asılıyor. Frollo intihar ediyor.

Müzikalde frollo yalnızca disipli bir rahip. Esmeralda'yı seviyor. Hapse düşünce benimle sevişirsen seni çıkarırım diyor. Bu kadar. Basit bir gücünü yanlış kullanma örneği görüyoruz. Ama kitapta içindeki duygularla ne yapacağını bilemeyen, içindeki sevgiyle hem kendine hem sevdiği insana zarar veren bir insan görüyoruz. Aslında sevdiği insanla olmak için her şeyden vazgeçen ve o dönemde simyaya inanan bir hayalperest var karşımızda.

Bunlar tabii ki şiddet eğilimini ve tecavüzcü olduğunu değiştirmiyor. Ama frollo müzikalde çok yavan bir karakter ve uzun süre dirsek çürütmüş, gudubet benliğim bunu kaldıramıyor.

Bu girdide yalnızca frollo'ya değinebildim. Aslında anneden de bahsetmek isterdim. Sonraki girdiye diyelim.

2. Anneden bahsetmek istediğimi söylemiştim.

Anne karakteri müzikalde yok. Bu kadar önemli ve kilit bir karakteri neden koymamışlar anlamadım. Fleur de Lys'i koymasınlar anneyi koysunlar, bu derece kilit bir rol.

Ki romanında Fleur de Lys Phobes'ün nişanlısı sadece. La monture'u ne kadar sevsem de romana uymuyor. Ortaçağda geçiyor olaylar, kimsenin haberi yok ki birbirinden.

Soeur Gudule, oldukça zor bir çocukluk ve ilk gençlik geçirmiş. para kazanamayınca bedenini satmaya başlamış, aslında en başta ismi Soeur Gudule de değil, Paquette.

Viskontlar, dükler derken mahalle çalgıcılarına düşmüş. (gizlinot: bunlar benim sözlerim değil, kitapta öyle anlatılıyor.) 16 yaşında tanrı ona bir çocuk bahşetmiş. Kıvrık, siyah saçları ve mini mini ayakları olan bir çocukmuş bu. (gizlinot: esmeralda) Annesi kızı için mini mini patikler örmüş, tüm parasını kızına harcamış, tüm emeğini kızına vermiş. Kızını çok seviyormuş.

Bir gün çingeneler şehirlerine gelmiş, şehrin çocuklarına fal bakıyorlarmış. Çocuğunun akıbetini merak eden Paquette de çocuğunu götürmüş, çingeneler kızının fazilet sahibi bir kraliçe olacağını söylemişler. Ertesi gün de kızı kaçırıp yerine eğri büğrü bir canavar(gizlinot: quasimodo) koymuşlar.

Ardından paquette, Paris'e gelenerek kendini bir hücreye kapatıyor. Soeur Gudule oluyor.

Bunu açalım.

O dönem eğer çok sevdiğiniz birini kaybettiyseniz dünya hayatından elinizi eteğinizi çekip bir hücreye kapanarak sadece size sadaka olarak verilen kara ekmekle beslenmeniz normal karşılanıyor. Hatta her şehrin şenlik alanında böyle ufak bir hücre var.

Soeur gudule, kızının patiğini saklamış. Esmeralda'nın çingene anası da boynuna patiğin eşini bağlamış.

Esmeralda Polisten kaçarken Soeur Gudule ile karşılaşıyor. Ondan kendisini hücresine almasını istiyor. Soeur gudule Esmeralda'yı kovalıyor, çünkü anısından dolayı çingenelerden nefret ediyor. Sonra patik ortaya çıkıyor. Soeur gudule hemen kızını içeri alıyor, hücresinin kenarına saklıyor. Polislerle konuşarak polisleri de defediyor.

Ancak polislerin arasında phobeus de var.

Esmeralda Phobeus ismini duyar duymaz saklandığı yerden çıkıp Phobeus'e sesleniyor. Hem aşkından hem de Phobeus'ü öldürmekten yargılanmasından. (gizlinot: ama yine de asılıyor?) PHobeus bunu duymuyor ama polisler duyuyor.

Soeur Gudule polislere kaç yıldır kayıp kızını bulduğunu, hikayesini anlatıyor. Kızına sıkı sıkı sarılıyor ve bırakmıyor. (gizlinot: romanın bu kısmında çokça ağladım.)(gizlinot: ağlamayan kalpsizdir)(gizlinot: polis bile ağlayarak götürüyor esmeralda'yı)

Ama yasa öyle gerektirdiğinden ve yaşlı kadının gücü yetmediğinden esmeralda asılıyor.

Sizinle bu davanın üstünden tekrar geçmek istiyorum.

Esmeralda sevişmek için Phobeus'le buluşuyor, Phobeus Frollo tarafından bıçaklanıyor. Esmeralda suçlu çünkü çingene ve büyü yaptığı düşünülüyor. Phobeus'ü öldürme suçunu itiraf edene kadar (gizlinot: 5 saniye falan)(gizlinot: güçsüzce bir kız) işkence görüyor. Suçunu (!) itiraf ediyor. Ama phobeus yaşıyor?

Devamında kiliseye sığınıyor. Çingeneler de aşaması için eylem yapmaya karar veriyorlar. Ama kral eylemin çingenenin asılması için olduğunu düşünüyor ve çingeneyi ölüme gönderiyor?

Bunların hepsi olurken phobeus hala yaşıyor.

Esmeralda asılıyor.