1. Ukte için (yazar: asya)ya teşekkürler. Male gaze; edebiyatta, sinemada, ve görsel sanatlarda maskülen heteroseksüel erkek bakış açısının yansımadır; kadınlar, erkekler için cinsel bir obje olarak erkeklerin zevki için var olur. Bu bağlamda,
*Kadının nesneleştirilmesi: Kadının varlığının bedene, ya da vücut parçalarına indirgenmesidir. Buna göre, kadın cansız bir obje gibi dokunulabilir, kullanılabilir, satılabilir, tüketilebilir, gerektiğinde değiştirilebilir. Genelde kadının iç dünyası, düşünceleri, hisleri göz ardı edilir.
Tarih boyunca, erkekler (özellikle beyaz erkekler) sosyoekonomik, siyasi gücü elinde bulundurduğundan erkek bakışı bilimsel araştırmalara, politik kararlara da yansıyabilmektedir.Male gaze, ya da türkçesiyle erkek bakışının sinemadaki temsili için önemli olan üç perspektif vardır:
(1) kameranın arkasındaki erkek,
(2) bahsi geçen filmdeki erkek karakterlerin betimlemesi
(3) görseli izleyen gözlemci ( seyirciler).
Sinemadaki yansıması : genelde kadın karakterin havalı bir şekilde yürürken diğer karakterlerin baktığı sahneler, kadınların yüz ifadesine odaklanmak yerine heteroseksüel maskülen erkeklerin çekici bulacağı vücut bölümlerine odaklanan kameralar, kadın karakter yürürken arkadan gelen ıslık sesi ve dramatik bir rüzgar... Etin Cinsel Politikası'nda Carol J. Adams, bu durumdan kayıp gönderge olarak bahseder. Parçalara ayrılmış vücut parçaları nesneleştirilerek ilk anlamını ( kadın) kaybeder, tüketildiğinde temsil ettiği şey üzerinden var olur ( söz bahisi geçen erkeğin arzu nesnesi,avı olma durumu). Bu tür sahnelerin ana fikri, gösterilen kadının erkekler tarafından arzulanabilir olduğudur.
Bazı filmlerde kadın karakterler fiziksel bir değişim geçirerek ( make-over) artık arzulabilir oldukları onaylanır. Bu tür filmlerde genellikle tomboy karakterler ( türkçeye erkek fatma olarak çevirdim??), girly girl (kız gibi kız??) e dönüşerek artık erkek karakterin gözünde çekici olurlar. Cluless filminde Cher, Tai'yi tomboydan girly girl arketipine değiştirmeye çalışır. Tai'nin fiziksel dönüşümüyle karakteri de değişir, artık bir girly girl olarak tehlikeli olmuştur. Filmin sonunda Cher hatasını anlar ve Tai eski haline geri döner. The Breakfast Club'ta popüler kız Claire, farklı bir tarzı olan Allison ile makyaj yaparak bağ kurar. Tarzının değişmesinden sonra sporcu Andrew ona farklı gözle bakmaya başlar. Mean Girls filminde ise çok fazla feminen olma ( daha doğrusu toplumun kendince yarattığı feminen olma hali*) durumu tehlikelidir.Plastikler olarak adlandırılan 3 kızın giydikleri renk pembedir ( bu yüzyılda kızlara ve kız olmaya atfedilen bir renk), geleneksel olarak güzel olma kriterlerine uyarlar, makyaj yaparlar, giyinişlerine özen gösterirler. Ancak, kötü olma nedenleri kendilerine ifade etme şekilleri değil, manipülatif olmaları ve zorbalıklarıdır. Halbuki filmde, bu ikisi birbirini destekleyen durumlar olarak gösterilir.Filmin sonunda Regina George, geçirdiği değişimin sonucunda artık pembe giyinmez. Bu örneklerde gösterilen aslında, kendini farklı farklı tarzlarda ifade etmeye çalışan kadınların değişim yoluyla ''tek doğru, arzulanabilir kadın'' arketipine indirgenmesidir. Her ne kadar karmaşık mesajlar içerse de Sandra Bullock'un Miss Congeniality filminde gizli bir görev için tomboyluğundan vazgeçen Gracie, filmin sonunda beraber çalıştığı ve bağ kurduğu tüm yarışmacıları takdir eder.
Female gaze ise, kadının erkeğe olan bakışıdır. Aslında female gaze, male gaze göre daha karmaşıktır. The Take kanalındaki Gaze with Respect videosunda, erkeğin kadının gözünde objeleştirildiği, erkek karakterlerin kadın izleyicilerin isteklerine göre seçildiği durumlar female gaze olarak kabul etmez. Saygıyla bakış, (Gaze with Respect), ya da Female Gaze
1. Karakterlerin nasıl göründüğünden, vücutlarından, ve hareketlerinden çok duyguyu ve hisleri önceler.
2. Bakışın nesnesi olma durumunu sorgular. Jennifer's Body filminde Jennifer'ın korku motifleriyle bütünleşmiş hikayesi, nesneleşmenin sonuçlarını inceler. Jennifer, kurbanlarını bu bakışı kullanarak avlar. Film, klasik Hollywood manevralarını kullanarak izleyicide beklenti oluşturur ama film çabucak bu beklentiyi savar.
3. Bakışa geri döndürür. Erkek bakışına ait kültürün insanlar üzerindeki etkilerine dikkat çekerken karakterin nesne olma halini özne olma haline çevirir. Bunu da kadın karaktere güç atfederek değil, nesneyi özneye çevirerek gösterir. Alev Almış Bir Kızın Portresinde, ressam ve çizilen kişi olarak nesne olmak pek çok kez sorgulanır.
*Feminenlik bir kadının kendisini nasıl ifade etmek isterse odur. Burada kast edilen Hollywood'un veya toplumun tanımladığı kadınlıktır. Anna Rosenwasser'ın belirttiği gibi '' There is no wrong way to be woman.'' çevirisi, ( Kadın olmanın yanlış bir şekli yoktur.)
Kaynakça:
Etin Cinsel Politikası, Carol J. Adams,
Wikipedia'daki Male ve Female Gaze Tanımları
The Take youtube kanalındaki nerdeyse her video :)
The circular org Female Gaze for dummies
Film fatales ve Shanspeare youtube kanalları
cinnamomumverum